در همه جوامع امروزي فناوري اطلاعات به محور اصلي تحول و توسعه تبديل‌شده تا جايي كه در انجام بسياري از كارها و امور روزمره زندگي از بانكداري تا شبكه‌هاي ارتباطي و حتي آموزش و تجارت، فناوري اطلاعات و ارتباطات نقش مهمي را ايفا مي‌كند.

بي‌شك يكي از مقدمات لازم براي ورود به اين عرصه شيوه جديدي از آموزش است كه به‌هيچ‌وجه تشابهي با شيوه‌هاي سنتي مرسوم ندارد.

از اين‌رو مدتي است در بسياري از كشورها از جمله كشور ما راه‌اندازي مدارس هوشمند مورد توجه مسئولان نظام آموزشي قرار گرفته است.

اين روزها ديگر تعليم و تربيت در چگونه خواندن و چگونه نوشتن خلاصه نمي‌شود، بلكه كار با ابزار تكنولوژيكي و چگونگي انجام اين كار مورد توجه است.

در اين خصوص، آموزش و پرورش ايران، گام‌هاي بلندي را برداشته است هر چند كه هنوز تا رسيدن به آنچه بايد باشد، فاصله بسيار زيادي است.

با مهندس يوسف نوري رييس مركز آمار و فناوري اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش و پرورش درباره ضرورت تاسيس مدارس هوشمند در كشور و امكانات و ويژگي‌هاي اين مدارس گفت‌وگويي انجام داده‌ايم كه در ادامه مي‌خوانيد.

اساسا يك مدرسه هوشمند چه ويژگي‌هايي دارد و ايده راه‌اندازي مدارس هوشمند چند سال قدمت دارد؟

براساس تعريف استانداردي كه وزارت آموزش و پرورش با مشورت كارشناسان مركز آمار ايران ارائه كرده و در كتاب تعاريف و مفاهيم استاندارد وزارت آموزش و پرورش به چاپ رسيده است، مدرسه هوشمند مدرسه‌اي است كه در آن به منظور ارتقاي كيفي فرآيند تعليم و تربيت با بهره‌گيري هوشمندانه از نهاد رسانه روند اجراي تمام فرآيندها، مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات طراحي شده است و اين بهترين تعريفي است كه ويژگي‌هاي يك مدرسه هوشمند را بخوبي بيان مي‌كند.

در بحث محتواي الكترونيكي توجه داشته باشيد كه مبناي كار در آموزش و پرورش، يك رسانه آموزشي است كه مبناي ارتقاي تحصيلي قرار مي‌گيرد. وقتي بحث محتواي الكترونيكي را تعريف مي‌كنيم، مي‌گوييم محتواي الكترونيكي يا چندرسانه‌اي مهم‌ترين ابزار براي ارتقاي فرآيند ياددهي و يادگيري است و به عنوان مكمل در كنار آموزش قرار مي‌گيرد.

ويژگي‌هاي مدرسه هوشمند تنها در بعد نرم‌افزاري آن خلاصه نمي‌شود. براي يك مدرسه هوشمند ايراني مولفه‌هايي در نظر گرفته مي‌شود. نخست اين كه يك مدرسه هوشمند ايراني بايد مبتني بر نظريات يادگيري باشد كه براساس باورها، اعتقادات و ارزش‌هاي ما شكل گرفته است. اين ويژگي مهم‌ترين مولفه است. براي رسيدن به اين هدف بايد مقدمات لازم را فراهم كنيم. نقشه راه مدارس هوشمند با همكاري استادان دانشگاه تهيه و دستورالعملي نيز تنظيم شده است. مشروعيت‌بخشي به مدرسه هوشمند نيز از اهميت زيادي برخوردار است به عبارتي بايد مدرسه هوشمند در نظام آموزشي كشور قانونمند شود. در اين خصوص، شيوه‌نامه‌اي به امضاي وزير رسيده و به استان‌ها ابلاغ شده است. در سايت www.hoomad.ir در بخش آيين‌نامه‌ها و شيوه‌نامه‌ها، شيوه‌نامه هوشمندسازي مدارس وجود دارد. طرح شيوه‌نامه مدارس هوشمند از مرداد 90 مصوب شد. در مرحله بعدي، سامانه‌اي از 450 هزار مدرسه هوشمند موجود تهيه شد. پس از بررسي‌هاي كارشناسي و جمع‌آوري اطلاعاتي درباره مدارس هوشمند در سطح دنيا و همچنين با در نظر گرفتن پيشينه‌اي كه از سال 83 وجود داشت، ويژگي‌هاي مدارس هوشمند مصوب شد. در حقيقت، سال 83 دو مدرسه در شهر تهران و همچنين دو مدرسه در هر يك از 29 استاني كه در آن زمان وجود داشت، به عنوان مدرسه هوشمند فعاليت خود را آغاز كردند كه به علت موفق نبودن فعاليت اين مدارس به عنوان مدارس هوشمند ادامه پيدا نكرد.

امروزه فناوري‌هاي نوين ارتباطي مطالبه و نياز همه است و فناوري‌هاي ديجيتالي به بخشي جداناپذير از زندگي ما تبديل شده است. عموما همه خانواده‌ها، حداقل به يك كامپيوتر يا گوشي تلفن همراه يا بطور كلي به يك سيستم عامل دسترسي دارند و اين امكانات به عنوان يك ضرورت شناخته شده است مگر اين كه شخصي بنا به نظر خودش تمايلي به استفاده از فناوري نداشته باشد.

ضرورت راه‌اندازي مدارس هوشمند ناشي از سير تحول نظريات يادگيري است. ابتدا يادگيري رفتاري مطرح بود. سپس يادگيري شناختي مورد توجه قرار گرفت، اما در حال حاضر، نظريات يادگيري به سمت اجتماعي‌شدن پيش مي‌رود و يادگيري پيوندي يا ارتباط‌گرايي مطرح شده است. مدرسه هوشمند يا در نگاه كلي‌تر نظام آموزشي بايد هدف مشخصي را بر اساس تغييرات ايجادشده در ساختار اجتماعي تعقيب كند. شيوه‌هاي يادگيري هركدام در زمان خودش خوب است و كاربردي مي‌شود. يك مدرسه هوشمند مبتني بر شيوه جديدي از يادگيري است. با مطرح شدن شبكه‌هاي ارتباطي، يادگيري ارتباط‌گرايي مطرح شد و مطالبه دانش‌آموزان در اين فرآيند نقش مهمي داشته است. مدرسه‌هاي سنتي ما بر اساس شيوه‌هاي يادگيري رفتاري اداره مي‌شود، اما امروزه مشاركت و تعامل دانش‌آموزان در فرآيند يادگيري از اهميت زيادي برخوردار است. در اين زمينه از تجارب كشورهايي مانند انگليس، ايرلند و مالزي هم استفاده كرده‌ايم. جزيره‌اي كه با ريشه‌ها و زيرساخت‌هاي بنيادين ارتباط نداشته باشد از بين مي‌رود.

در حقيقت، اگر اين جزيره به زيرساخت‌هاي فلسفي و نظري سوار نباشد و زيرساخت مستحكمي نداشته باشد، روي سطح آب نمي‌ماند. بررسي‌هاي انجام‌شده و تحقيقات دانشگاهي نشان مي‌داد ايجاد مدارس هوشمند در شرايط كنوني نياز به تجارب متخصصاني دارد كه در اين زمينه تحصيل كرده‌اند. زيرساخت اساسي براي ايجاد تحول نيروي انساني است. در اين زمينه اسنادي تهيه شده است و شهر تهران با داشتن بيشترين مدارس هوشمند، استان آذربايجان شرقي، خراسان رضوي و بوشهر در اين طرح مشاركت داشتند. آموزش نيروي انساني و ساختار تشكيلاتي از ملزومات عبور از مراحل بعدي بود.